Elsevier, Amsterdam (1976)


Titelverklaring:


?En dan is er koffie!? is een bekende slogan uit de reclamespot van Douwe Egberts. Koffie wordt in Nederland vooral geassocieerd met gezelligheid, kleinburgerlijkheid en bekrompenheid enerzijds. Anderzijds heeft men het idee dat een kopje koffie elk probleem oplost. De titel is ironisch bedoeld. Als Douwe Rosa op het einde van het verhaal voor een kopje koffie uitnodigt, zegt Rosa dat ze geen koffie meer kan zien!


De auteur:


Hannes Meinkema is het pseudoniem van Johanna Maria Jelles Nelemans. Een ander pseudoniem is Hannemieke Stamperius. Verder publiceert ze ook onder de naam Hannemieke Postma- Nelemans. Ze wordt geboren in 1943 te Tiel en studeert Algemene Taal- en Letterkunde in Utrecht. In 1977 promoveert ze en ontvangt hiervoor de Winkler-Prinsprijs.

Hannes Meinkema is intiatiefneemster van het tijdschrift ?Chrysallis? (1978-1981) en verder actief betrokken bij het feministisch maandblad ?Opzij?. Het werk van Hannes Meinkema is feministisch getint, concentreert zich op de positie en de problemen van de vrouw. Haar romans en verhalen gaan over problematische en vaak mislukkende relaties. De vrouwelijke personages zijn dan op zoek naar een bevredigende oplossing, wat niet altijd lukt.


Literaire stroming:


Moderne Nederlandse literatuur.


Genre:


Psychologische (realistische) roman


Samenvatting:


Het boek gaat over de problemen van de 26 jarige Rosa. ?Ze ziet eruit als een hippie, maar toch is ze lerares?. Ze interesseert zich helemaal niet voor het schoolleven. Ook de leerlingen ziet ze liever niet. Ze zorgt er altijd voor dat ze aan het werk zijn, zodat ze geen last van ze heeft. Deze hekel blijkt al uit de zin: ?Morgen is er weer school, begint die rotweek weer!?

Ook is ze bij haar collega?s niet erg geliefd, ze beschouwen haar als een vreemdsoortig wezen. Zij van haar kant vindt de rector, de leraren en de leraressen ronduit belachelijk.

Naarmate het verhaal vordert, ga je steeds meer twijfelen of Rosa echt wel zoveel beter is dan de anderen. Die mogen dan wel burgerlijk, bekrompen en ego?stisch zijn, maar zij wacht ook alleen maar totdat het pauze is en ze koffie kan gaan drinken. Verder drinkt ze veel en blowt ze. De familieproblemen staan centraal in het boek. Ze heeft een relatie met Douwe. Ze maken wel veel ruzie, maar toch is hij de enige bij wie ze zich veilig voelt. Ze heeft ook nog een kortstondige relatie met Boudewijn, die ze aan het eind van het verhaal de bons geeft. Door het hele boek heen wordt er naar een climax toegewerkt: naar de zondag, het familiefeest, de verjaardag van de vader. De verhouding tussen vader en moeder is ook al verre van ideaal. Ze ergeren zich aan elkaar, maar proberen de schijn op te houden.


Een groot gedeelte van het verhaal is aan Josien gewijd, die met de broer van Rosa samenwoont. Zij biecht aan haar vriend Jaap haar abortus op, die zij in een vorige relatie heeft ondergaan. Om wat nader tot haar toekomstige schoonmoeder te komen, vertelt zij dit ook aan haar, die dan wat vertrouwelijker wordt. Ze vertelt aan Josien dat de echte vader van Rosa, een Duitse officier is. Dit zeer tot schrik van Rosa zelf die dit nog niet wist. Als dan de telefoon gaat en Douwe haar vraagt of ze de volgende dag koffie komt drinken, zegt ze: ?Koffie? Ik kan geen koffie meer zien!? De vrijdag ervoor had ze ook al een ruzie met Douwe gehad en zijn ze ieder met een andere partner naar een feest gegaan. Rosa is toen stomdronken door Douwe en Boudewijn naar huis gebracht. Zaterdag geeft ze Boudewijn de bons.

Na dit alles gaat ze toch weer terug naar Amsterdam


Tijd en tijdsvolgorde:


Het boek is verdeeld in zeven hoofdstukken en hebben een titel (van maandag tot en met zondag). Elk hoofdstuk bevat de gebeurtenissen van 1 dag. Het tijdsverloop is chronologisch met een aantal flash-backs. Het verhaal begint op maandag en eindigt op de zondag. De zondag is het hoogtepunt.


Plaats en ruimte:


En dan is er koffie speelt zich voornamelijk af in Amsterdam. Verder nog in een stad waar Rosa?s ouders en halfzusje wonen.


Karakterbeschrijving en ?ontwikkeling / onderlinge relaties:


Rosa Verburgt:


Rosa is 26 jaar en lerares Nederlands in Amsterdam. Ze gedraagt zich ge?mancipeerd, maar is eenzaam en erg onzeker. Rosa leeft in een milieu waar drank, seks en hasj centraal staan en ze ziet er uit als een hippie. Ze zet zich erg af tegen haar familie en haar werkkring. Die vindt ze allemaal wel heel erg burgerlijk. Ze is de dochter uit het eerste huwlijk van haar moeder met een Duitse officier. Dit hoort ze echter pas op de verjaardag van haar stiefvader. Rosa heeft een verhouding met Douwe, die wat jonger is. Rosa heeft af en toe tijdelijke vriendjes, op dit moment is dat Boudewijn. Ondanks de ruzies met Douwe voelt ze zich nergens zo prettig als bij hem. Rosa is een rond karakter.


Arja Verburgt:


Arja is de halfzus van Rosa. Ze is 20 jaar, studente en verliefd op de ex-lerares Marion.

Ze hangt zeer aan haar vader en verwijt haar moeder dat deze te weinig voor hem doet.

Arja durft ook niet goed zelfstandig te zijn. Zij is een vlak karakter.


Jaap Verburgt:


Jaap is de halfbroer van Rosa, 23 jaar, student medicijnen. Hij is zeer conservatief , ego?stisch en afhankelijk van de mening van anderen. Hij is het evenbeeld van zijn vader.

Jaap leeft samen met Josien, een meisje van eenvoudige komaf. Zijn vader mag absoluut niet weten dat hij met haar samenwoont, want daarmee zou hij de toelage van zijn vader op het spel zetten. Hij is een vlak karakter.


Cora Verburgt:


Cora is de moeder van Rosa, Arja en Jaap. Ze heeft conservatieve opvattingen en probeert haar knorrige echtgenoot te verontschuldigen. Cora is kortstondig getrouwd geweest met een Duitse officier en uit deze relatie is Rosa geboren. Cora kan het echter niet zo goed vinden met haar oudste dochter. Ook de relatie met Jacques verloopt niet soepel. Cora?s pogingen om contact te leggen met dominee Karel en zijn vrouw Christa worden door Jacques de grond ingeboord. Zij is een vlak karakter.


Jacques Verburgt:


Jacques is 58jaar en getrouwd met Cora, de stiefvader van Rosa en de vader van Arja en Jaap.

Hij is huisarts en zeer ego?stisch. Jacques? uiterlijk wordt als een karikatuur beschreven : kaal, te dik en dunne beentjes. Hij is een vlak karakter.


Josien Verkerk:


Josien woont samen met Jaap. Ze wil het leven hem zo aangenaam mogelijk maken en probeert de rol van aanstaande huisvrouw zo goed mogelijk te vervullen. Ze wordt door Jaap onderdrukt en mag zelfs de telefoon niet opnemen. Dit uit angst dat de vader van Jaap er achter komt dat ze samenwonen. Omdat Josien ook door haar vorige vriend, Harry, slecht is behandeld en zij de herinnering aan een abortus met zich meedraagt, heeft ze een sterk minderwaardigheidscomplex. Dit maakt haar onzeker. Jaap weet hier niets van. Ze is een vlak karakter.


Geloofwaardigheid van het verhaal:


?.


Thematiek:


Het hoofdthema kan omschrijven worden als het tekort schieten van mensen in hun relaties met anderen (probleem van non-communicatie).


Verdere thema?s uit deze roman die naar voren komen zijn:

De driehoeksverhoudingen: Douwe-Rosa-Boudewijn en Douwe-Rosa-Louise.

De verstoorde relaties.

De eenzaamheid en contactarmoede.

De achterstelling van de vrouw.

Het verloren vader-motief

De burgerlijkheid

Het ongewenst kind

Discrepantie tussen denken en handelen.


Taalgebruik:


De roman is geschreven in helder, eenvoudig Nederlands en vrij van elke pretentie. Er komen veel moderne woorden in voor, deze zijn dan fonetisch gespeld.


Vertelsituatie:


Auctoriale vertelinstantie.


Perspectief:


De verschillende romanfiguren worden vanuit de derde persoon beschreven (hij-perspectief).


Verhaalopbouw:


De roman bestaat uit 7 hoofdstukken, die elk de gebeurtenissen van ??n dag beslaan. De namen van de dagen zijn de hoofdstuktitels. Strikt genomen is En dan is er koffie niet zozeer een roman maar meer een reeks schetsen, waarin dezelfde figuren voorkomen en de gebeurtenissen in chronologische volgorde plaatsvinden.


Eigen mening:


?.