1. Bibliografische gegevens

schrijver:Philips van Marnix, heer van St. Aldegonde (1540-1598), waarschijnlijk!! Kan ook Coornhert zijn geweest.
eerste uitgave: 1577 in een Geuzenliedboek
gelezen editie: Oude versie en hedendaags Nederlands
bezorger:geen


2. Feiten uit het werk

Vorm:naamdicht (acrostichon), Rederijkersvers
Type:propagandalied ter verdediging van de Prins van Oranje (volgens sommigen klaaglied, volgens anderen lofdicht)
Opbouw: 15 coupletten W-I-L-L-E-M-V-A-N-N-A-S-S-O-V
Volkslied:Sinds 10 mei 1932
Titel:Een nieuw christelick liedt, gemaeckt ter eeren des Doorluchtigsten Heeren, Heere Wilhelm Prince van Oraengien, Grave van Nassau, Patris Patriae, mijnen G. Forsten ende Heeren. Waervan d'eerste Capitael letteren van elck veers zijner F.G. name meebrenge. Na de wijze van Chartres.
motieven:aards en hemels vaderland, tijdelijke en eeuwige leven, godsvrucht brengt voorspoed.

3. Thematiek

Als je op God vertrouwt, zul je overwinnen.

4. Periode waarin het werk geschreven is

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog, na de mislukte veldtocht over de Maas en voor de tweede veldtocht, waarschijnlijk ter motivatie van de soldaten.
Calvinisme, beeldenstorm is al geweest (1566), fel tegen Roomse kerk (=Spaanse overheersing).

5. Gegevens over de auteur

Marnix van St. Aldegonde (1539-1598), vriend en bewonderaar van Willem van Oranje. Heeft in Leuven gestudeerd voor priester. In Gen?ve bekeert hij zich tot de leer van Calvijn, keurt de beeldenstorm goed en kiest daarmee openlijk partij voor de geuzenbeweging. Status edelman, geleerd in klassieke talen, geschiedenis theologie, bijbelse talen. Secretaris en diplomaat van de Prins van Oranje. Is een van de burgemeesters die Antwerpen in 1585 moet overgeven aan de Spanjaarden. Gaat dan naar Zeeland.

6. Samenvatting van het werk

Strofe 1:Wilhelmus stelt zich aan de lezer voor: afkomst, trouw, dapperheid en eerbied voor de koning van Spanje (WvO is opgegroeid aan het Spaanse hof).
Strofe 2:Genoodzaakt om te vluchten, beroofd van land en onderdanen. Vertrouwt op God.
Strofe 3:Woord aan de onderdanen, blijf bidden, God is altijd aanwezig.
Strofe 4:Voor de strijd is alles ingezet. Graag Adolf is gesneuveld bij Heiligerlee in 1568.
Strofe 5:Moed van Willem bevestigd door wagen van zijn leven voor de vrijheid.
Strofe 6:Psalm-achtig (18, 28), Spaanse gruwel moet bestreden worden.
Strofe 7:Smeekbede tot God, angst om door vijand gedood te worden (1584 Balthasar Gerards)
Strofe 8:Vergelijking met David, vrome mens wordt vervolgd
Strofe 9:Na een moeilijke periode zullen er betere tijden aanbreken.
Strofe 10:Nood van Nederland verwoord. Godsdienst maakt plaats voor zaken.
Strofe 11:Slag bij Maastricht van 1568. Alva was bang voor de macht van Oranje.
Strofe 12:Vertrouwen in bestuur van God. Mens is afhankelijk van God.
Strofe 13:Trouw aan God blijkt vooral in een periode van tegenspoed.
Strofe 14:Oorlof, gevolgd door de tekst van Jeremia 23, 1-4. Verwijzing naar de Dag des Oordeels.
Strofe 15:Verzet geoorloofd tegen overheerser. Verzet heeft een religieuze oorsprong (Rooms is fout, reformatie is correct)


Vooral couplet 6 is in de Tweede Wereldoorlog een belangrijk verzetslied geworden.

7. Socio-culturele invloeden in het werk

Vertrouwen op God, Calvinistisch gedachtegoed, Roomse kerk is slecht (= Spaanse overheersing)

8. Waardering

cultuurhistorisch oordeel:Prachtig document van de denkwijze van de pas-bekeerde ge-reformeerde.
didactisch oordeel: Strijdlied tegen overheersing, is zeker interessant te maken voor voortgezet onderwijs. Is nog zeer actueel.
esthetisch oordeel:Het Wilhelmus maakt bij mij nog steeds heel wat los, een soort ?thuis' of zo. Heel ontroerend om het in een tropisch land te horen!