Simon Vestdijk - Terug tot Ina Damman

Nijgh & Van Ditmar, Den Haag (1934)

Titelverklaring:

De hoofdpersoon van dit verhaal, Anton Wachter, is op de HBS verliefd op een meisje, Ina Damman. Deze liefde komt echter van een kant. Nadat Ina hem heeft laten weten dat ze hem niet meer wil zien, sluit Anton zich aan bij een groepje vrienden en verdient daar eindelijk respect. Dit doet hij door iemand in elkaar te slaan. Marie van den Boogaard wordt verliefd op hem. Maar Anton besluit dat hij anders dan anderen is en houdt vast aan zijn ideaalbeeld van Ina Damman: hij keert dus terug tot Ina Damman.


Auteur:

Simon Vestdijk wordt op 17 oktober 1898 in Harlingen geboren. Hij slaagt in 1927 zijn artsexamen. Hij debuteert met verzen in De Vrije Bladen, waardoor hij in contact komt met Edgar du Perron en Menno ter Braak. Hij wordt mederedacteur van het tijdschrift Forum. Vestdijks eerst roman, Kind tussen vier vrouwen, door zijn uitgever geweigerd, wordt pas in 1972 gepubliceerd en is de kiemcel waaruit vele romans, novellen en verzen groeien. Vestdijk schrijft ook veel po?zie: ongeveer twintig bundels. Hij is zonder meer ??n van Nederlands meest productieve schrijvers. Hij ontvangt onder andere de P.C. Hooftprijs in 1950 en de Grote Prijs der Nederlandse Letteren in 1971, die postuum door zijn vrouw in ontvangst is genomen. Vestdijk overlijdt in Utrecht op 23 maart 1971.


Meest recente werk:

Vijf vadem diep (1969);

Het verboden bacchanaal (1969);

Het proces van meester Eckhart (1970);

De persconferentie (1974; onvoltooid).

Literaire stroming:

Surrealisme.

Genre:

Terug tot Ina Damman is een psychologische roman; je beleeft wat Anton Wachter meemaakt door zijn ogen en je ziet wat dat met hem doet.

Samenvatting:
Deel Een: Het Woord

Anton Wachter wandelt naar de HBS in Lahringen. Hij heeft zich voorgenomen om verliefd te worden op Marie van den Boogaard. Op het schoolplein praat hij met een groep jongens als Piet Idzerda zegt: ?H? lui, daar heb je vent ook?. Anton wordt panisch als hij het zo door hem gehate en gevreesde woord hoort. Hij denkt constant na over hoe vaak hij het woord nog zal horen. Vijf dagen later kent de hele klas Het Woord. Hij wordt er erg mee gepest en sluipt van en naar school. Het enige lichtpuntje is leraar Greve, die hij imiteert. Hij werkt, om ijn angst te vergeten, zo hard dat hij ontzettend goede cijfers haalt. Hierin ligt volgens hem zijn redding. Anton loopt op zijn tenen en uiteindelijk barst hij los en gaat op de vuist met Piet Idzerda. Hij wordt het lachertje op school als bekend wordt dat zijn moeder een brief aan Piets ouders heeft geschreven. Hij raakt ge?rriteerd en reageert dit af op zijn moeder. In de Paasvakantie vindt hij een doos foto?s waarin er een van Janke zit, de dienstbode met wie hij vroeger erotisch getinte spelletjes speelde. Als hij haar later ontmoet, blijkt ze niet op de persoon,die hij zich herinnert, te lijken . Tot de zomervakantie hoort hij Het Woord 62 keer.


Deel Twee: Ina Damman

Ina Damman is een nieuwe leerlinge uit Driehuizen die op het HBS komt. Als ze onbeweeglijk bij de school staat, ziet Anton haar. Door een ontmoeting met Ina, via Piet Soer, mag hij haar elke dag naar de trein brengen. Antons leven verandert, hij voelt zich gelukkig en vrij. Hij stuurt haar een zelfgemaakte tekening, het molentje van Gabri?l, voor haar verjaardag en zij bedankt hem. De meeste leraren maken Ina een beetje zwart. Anton wil met haar fietsen, maar als hij haar in Driehuizen ziet, zegt hij niets. Van een fietstocht komt niets, wel gaan ze schaatsen. Ondanks dat Ina vaak van gedrag verandert, is Anton tevreden en gelukkig totdat Ina een vriendin vraagt om bij haar te blijven omdat anders ?die vervelende jongen? er weer zal zijn. Anton hoort dit via via en vraagt haar of dit waar is. Als zij dit bekent, zegt hij dat hij haar niet meer lastig zal vallen.


Deel Drie: De Overwinning

In de derde klas denkt Anton alleen nog maar aan naakte vrouwen en leest hij in romans de passages waarin wat ?gebeurt?. Hij veracht zichzelf. Anton probeert van het beeld van Ina Damman af te komen. Als zijn vriend Max Mees verliefd wordt op Dirkje, het dienstmeisje van de buren, denkt Anton weer aan Janke en hij fietst naar het huis waar haar moeder woont. Door rumoer in de klas besluit Greve geen les meer te geven. Hij blijft vijf weken, tijdens iedere les, zwijgen. Anton en Max herstellen de orde door iedereen die de les stoort, met een pak klappen te dreigen. Die deelt Anton daadwerkelijk aan het mispunt Gabri?ls uit. Iedereen staat perplex en hun houding ten opzichte van Anton verandert volkomen. Marie van den Boogaard wordt verliefd op hem. Maar Anton realiseert zich dat hij altijd van Ina Damman zal blijven houden en daarom zal hij haar niet opzoeken. In zijn Note Book schrijft hij dat hij trouw zal blijven ?aan iets dat hij verloren had, aan iets dat hij nooit had bezeten?.

Tijd en tijdvolgorde:

De vertelde tijd bestrijkt drie schooljaren. Het verhaal wordt chronologisch verteld, op enkele flash-backs na. Soms is er sprake van tijdverdichting. Het verhaal is verteld in de verleden tijd, op de dialogen na. Het is niet duidelijk wanneer het verhaal speelt.


Plaats/ruimte:

Het verhaal speelt zich vooral in Lahringen af, een stadje in Noord-Nederland. Dit is een verdraaide naam voor Harlingen. De straten waarin Anton met Ina loopt, worden met name genoemd, bijvoorbeeld het Werfplein en de Tuingracht. De schoolreisjes vinden plaats in Drente. In Lahringen speelt de school en de ruimte er omheen, en Antons huis, waar hij in zijn Note Book schrijft, een belangrijke rol.


Karakterbeschrijving en -ontwikkeling:

Anton Wachter:


Hoofdpersoon in deze roman is Anton Wachter. Anton is een stille jongen, die in isolement leeft. Hij wordt beheerst door gevoelens van eenzaamheid, onzekerheid en angst en zoekt houvast. De school zou houvast moeten bieden, maar dit is niet zo omdat Anton constant wordt gepest met Het Woord. Hij probeert respect af te dwingen door hoge cijfers te halen. Ina Damman, op wie hij verliefd wordt, is zijn tweede poging om uit het isolement te treden. De liefde komt echter van ??n kant. Als Ina hem buitensluit, zoekt hij toevlucht bij zijn vrienden en door iemand in elkaar te slaan, dwingt hij respect af. Hij besluit dat hij toch anders is dan anderen: hij besluit trouw te blijven aan zijn ideaalbeeld van Ina Damman. Hij is een rond karakter.


Ina Damman:


Ina is ongeveer dertien jaar. Ze is niet bang of verlegen. Ze is koud en onverschillig ten opzichte van Anton. Zij is een vlak karakter.


Antons moeder:


Aanvankelijk vertrouwt Anton zijn moeder volkomen. Dat verandert nadat zij een brief schrijft aan Piets ouders, waardoor Anton het lachertje van de klas wordt. Zij is een vlak karakter.


Marie van den Boogaard:


Marie is een beetje een jongensgek. Ze valt pas later op Anton. Ze maakt niet veel indruk. Ze is een vlak karakter.


Piet Idzerda, Jelle Mol en Gerrit Bolhuis:


Dit zijn Antons kwelgeesten. Ze zijn vlakke karakters.


Greve:


Greve is de doelbewuste en onverstoorbare leraar Nederlands en geschiedenis. Anton bewondert die eigenschappen en imiteert hem. Hij is een vlak karakter.


Janke:


Janke was vroeger dienstmeisje in het gezin Wachter. Ze speelde erotisch getinte spelletjes met Anton, die als puber zijn lustgevoelens op haar projecteert. In het echt haalt zij het niet bij wat hij zich van haar heeft voorgesteld. Ze is een vlak karakter.


Onderlinge relaties:

Ina Damman:


Ina is Antons eerste jeugdliefde.


Antons moeder:


Antons moeder is een bezorgde vrouw, maar ze kan Anton niet helemaal begrijpen.


Piet Idzerda, Jelle Mol en Gerrit Bolhuis:


Dit zijn Antons plaaggeesten. Door hun constante getreiter drijven ze Anton tot het uiterste: hij slaat iemand neer. Daardoor wordt hij populair.


Greve:


Greve is de leraar van Anton. Anton bewondert hem om zijn doelbewustheid en onverstoorbaarheid. Hij noemt Anton ?naarstig? en Anton vindt dit een scheldwoord.


Janke:


Janke is een dienstmeisje bij het gezin Wachter geweest. Als Anton in de puberteit komt, projecteert hij zijn lustgevoelens op haar.


Geloofwaardigheid van het verhaal:

?.


Thematiek:

Het hoofdthema is de ontwikkeling van de hoofdpersoon Anton Wachter. Antons leven wordt beheerst door angst, liefde en het zoeken naar vriendschap. De angst komt vooral boeven bij het woord ?vent?. Hij moet volgens hem constant op zijn hoede zijn. Doordat hij verliefd wordt, verliest hij de angst voor Het Woord. Hiervoor in de plaats komt de angst om verstoten te worden. Dit wordt bewaarheid als Ina hem bekent dat zij hem niet meer wil zien. Alleen Max Mees is echt zijn vriend. Na zijn vechtpartij met Gabri?ls krijgt hij respect. Hij besluit toch trouw te blijven aan Ina Damman, die door haar initialen ID, de ?Liefde? vertegenwoordigt.


Taalgebruik:

Het boek is makkelijk leesbaar, de bekende barokke stijl van Vestdijk ontbreekt. De psychologie van Anton Wachter wordt duidelijk uitgewerkt. De dialogen zijn natuurlijk en de taal is levendig. Het boek blijft luchtig, doordat er veel ironie in zit. Dit heft de angst en somberheid van Anton, die het leven zwaar opneemt, enigszins op.


Vertelsituatie:

In Terug tot Ina Damman wisselen de auctoriale vertelsituatie en de personale vertelsituatie elkaar af. Maar ook al ziet de lezer een groot deel van het verhaal door de ogen van Anton, de auctoriale verteller lijkt de touwtjes in handen te hebben. Dit blijkt uit kwalificerende termen, ironie en samenvattend commentaar met kennis achteraf.

Perspectief:

Afwisselend ik-perspectief en hij-perspectief?.


Verhaalopbouw:

Terug tot Ina Damman bestaat uit drie delen met elk vijf genummerde hoofdstukken zonder titels. Elk deel beschrijft een schooljaar. Deel Een heet Het Woord, deel Twee Ina Damman en deel Drie De Overwinning. Dit boek is het derde deel van de Anton Wachter-serie. De ondertitel is ?De geschiedenis van een jeugdliefde`.


Eigen mening:

?.