Werkstuk: Vergelijking schilderijen uit de barok en de renaissance
Inleiding____________________________________
Als opdracht heb ik gekregen om twee schilderijen, een uit de Barok en een uit de Renaissance te analyseren en te vergelijken. Voor het schilderij uit de Barok heb ik gekozen voor De anatomische les van Nicolaes Tulp, geschilderd door Rembrandt van Rijn in 1632. Voor het schilderij uit de Renaissance heb ik gekozen voor De doop van Christus, geschilderd door Andrea del Verocchio rond 1472. Aan de hand van het boekje Kunstbeschouwen, ga ik beide schilderijen stuk voor stuk analyseren, vergelijken en ik maak een conclusie. Ik kijk hierbij naar de inhoud, vorm en functie. Ik voeg ook nog stukjes over de Barok en Renaissance in het algemeen toe, en informatie over beide kunstenaars. Tot slot maak ik nog een bronvermelding.
Barok in het algemeen________________________
Kunstenaars uit de 17e eeuw wilden meer gevoel en emotie in hun werk brengen. Er komt beweging en onrust in hun werk en de ordening wordt asymmetrisch.
De katholieke kerk kreeg de reformatie en de beeldenstorm over zich heen. Na het midden van de 16e eeuw begint geleidelijk de bloei weer. In de 17e en 18e eeuw laten kerk en vorsten hun absolute macht gelden. Zij geven de belangrijkste opdrachten. Door pracht en praal willen ze indruk maken. Barok is plechtig en triomfantelijk. Het woord barok is afkomstig van het Portugese woord ?barocco? wat onregelmatig gevormde parel betekent.
Kenmerken
* barok straalt steeds beweeglijkheid, pracht, praal en triomfalisme uit.
* kerken moeten hemelse heerlijkheid uitstralen.
* kostbare materialen, marmer en bladgoud.
* plattegrond van kerk is ovaal en rechte lijn wordt zoveel mogelijk vermeden.
* vormen zelden symmetrisch.
* er is veel licht en donker werking.
* sterke kleurcontrasten.
Inhoud_____________________________________
voorstelling
Op het schilderij De anatomische les van Nicolaes Tulp, geschilderd door Rembrandt van Rijn zijn zeven chirurgen te zien en de medicus Nicolaes Tulp. De anatomie les staat centraal. Je ziet de medicus lesgeven aan een aantal Amsterdamse chirurgen. De chirurgen konden zo meer inzicht krijgen in de menselijke anatomie. Ieder jaar vond er een ontleding plaats van een menselijk lichaam, dit gebeurde meestal in de winter omdat het lichaam anders teveel stonk. Het lichaam wat gebruikt werd voor de ontleding was meestal van een misdadiger in dit geval was het van Adriaen het Kint. De ontleding gebeurde onder leiding van een medicus. In 1631 verrichte Tulp zijn eerste lijk sectie, in 1632 deed hij dat weer. Naar aanleiding van deze lijk sectie maakte Rembrandt het schilderij.
boodschap
De boodschap van het schilderij is dat je het menselijk lichaam pas echt goed kan ontdekken door een lichaam van een echt persoon is goed onder de loep te nemen. De schilder wou laten zien hoe een anatomische les er aan toe ging in die tijd.
abstrahering
Het schilderij is zeer realistisch geschilderd. Het geeft een perfect beeld van de werkelijkheid. Dit komt vooral door het lijk. Het ziet er gewoon heel echt uit. Precies de goede kleuren zijn gebruikt voor de huidskleur. Ook het schilderen van de chirurgen is naar werkelijkheid gedaan. Het schilderij is een moment opname, je ziet de chirurgen kijken naar de open gesneden arm van het lijk.
Vorm______________________________________
Middelen
Licht
De lichtsoort is getemperd en fel. Het schilderij lijkt geschilderd in een vrij donkere omgeving het ziet er allemaal vrij zwart uit. Maar het lijk valt direct op door zijn felheid die ontstaat door zijn witte huidskleur. De lichtval is vooral op het lijk gericht. De schaduw is vooral te zien op het lijk. Dit komt omdat de chirurgen over het lijk heen hangen omdat ze alles goed willen zien. Met als gevolg dat je enkele gedeeltes met schaduw ziet. Op de chirurgen zelf zie je ook wel schaduw, dit komt omdat ze allemaal dicht op elkaar staan.
Kleur
Er is geen sprake van kleurverzadiging. De kleuren zijn allemaal duidelijk te zien, er zijn heldere kleuren gebruikt. Het kleur contrast ontstaat door de licht- donker werking. De mannen hebben zwarte gewaden aan, hun kragen zijn wit, en het lijk ziet er ook heel wit uit, in een donkere omgeving.
Ruimte
De ruimtelijkheid ontstaat door een tweedimensionaal effect. Ook is het beeld ruimte innemend. Bijna het hele doek is bedekt met de mannen en het lijk. Overlapping komt duidelijk naar voren in het schilderij. De mannen staan naast elkaar en voor elkaar.
Vorm
De vorm van de chirurgen en het lijk zijn organisch. Het zijn mensen en die zijn geschilderd naar de werkelijkheid. Het is een samengesteld beeld, want het bestaat uit losse onderdelen. De vormcontrasten zijn duidelijk te zien door de duidelijke kleurverschillen.
Samenhang
De compositie zou je het beste een centraalcompositie kunnen noemen. Het lijk en Nicolaes Tulp staat centraal. Als je naar het schilderij kijkt worden je ogen daar als eerste naar toe getrokken. Het is een dynamisch beeld, er worden bepaalde bewegingen weergegeven. De medicus wijst aan hoe de spieren van de arm lopen. Het beeld is asymmetrisch links en rechts zie je niet hetzelfde.
Functie_____________________________________
Rembrandt wil met zijn schilderij laten zien, hoe een anatomieles er aan toeging in die tijd. Het werk werd gemaakt voor in de bestuurskamer van de chirurgijnsgilde. Het was een eervolle opdracht voor Rembrandt, de opdrachtgevers waren tevreden met zijn werk want in 1656 kreeg hij weer de opdracht om een anatomieles te schilderen.
Informatie over de kunstenaar Rembrandt Van Rijn__
Rembrandt Harmenszoon van Rijn (Leiden, 15 juli 1606 ? Amsterdam, 4 oktober 1669) was een Nederlands kunstschilder. Rembrandt wordt algemeen beschouwd als de belangrijkste Nederlandse schilder van de 17e eeuw. Ook zijn vele etsen en tekeningen beroemd. Zijn bijdrage aan de kunst viel in een periode die geschiedkundigen de (Nederlandse) Gouden Eeuw noemen, een tijdperk (ruwweg samenvallend met de 17e eeuw) waarin de Nederlandse cultuur, wetenschap, handel, wereldmacht en politieke invloed op hun hoogtepunt waren.
Rembrandt vervaardigde in totaal ongeveer 600 schilderijen, 300 etsen en 2000 tekeningen. Hij maakte een groot aantal zelfportretten, in totaal bijna 100 (merendeels schilderijen, maar ook zo'n 20 etsen). Al deze portretten samen geven ons een opmerkelijk scherp beeld van de man, van hoe hij er uit zag, maar belangrijker: van wat hij voelde. De rimpels die tegenspoed en zorgen in zijn gelaat groefden, spreken op latere schilderijen voor zich.
Zijn beheersing van licht en donker, waarbij hij vaak scherpe contrasten neerzette, om zo de toeschouwer in het schilderij binnen te leiden, zijn levendige sc?nes vol dramatiek, en geheel zonder de strakke formaliteit die andere kunstenaars in die tijd vaak hanteerden, zijn zichtbare betrokkenheid en compassie voor de medemens, ongeacht rijkdom, leeftijd of afkomst, dit zijn zo een aantal kenmerken die maken dat Rembrandt overal ter wereld begrepen en gewaardeerd wordt.
Zijn naaste familie: zijn moeder, Saskia van Uylenburgh, zijn vrouw, zoon Titus, en zijn ma?tresse Hendrickje Stoffels zijn vaak nadrukkelijk in zijn schilderijen aanwezig. Zij fungeerden naar alle waarschijnlijkheid vaak als model voor bijbelse of historische figuren.
Renaissance in het algemeen___________________
Renaissance is het Franse woord voor 'wedergeboorte'. De Renaissance duurde van ongeveer 1350 tot 1600 na Christus. Dat is dus ongeveer 650 jaar geleden.
Deze periode heeft als belangrijk kenmerk de grote veranderingen op het gebied van de kunst en het menselijk denken.
In de 14e eeuw kregen allerlei geleerden belangstelling voor de kunst en de teksten uit de Klassieke Oudheid. Je kunt dus zeggen dat de Renaissance een wedergeboorte is van de Klassieke Oudheid. Allerlei dingen uit de Klassieke Oudheid komen weer terug in de Renaissance. Zoals bijvoorbeeld de Griekse en Romeinse zuilen.
De kunst veranderde omdat men in plaats van het gebruik van symbolen wilde laten zien hoe de wereld er in werkelijkheid uitzag. Voor het eerst sinds de Klassieke Oudheid beeldden schilders en beeldhouwers echte mensen af in een echte omgeving.
De mens werd zich steeds meer bewust van zichzelf en van de waarde van ieder individu op zich. Dat betekent dus dat men ieder mens apart steeds belangrijker vond
worden. In de Middeleeuwen was het denken van de mens vooral nog gericht op het geloof en wat er na de dood zou gebeuren (het hiernamaals).
Enkele kenmerken van de bouwstijl
? klassieke bouwkunst.
? In de bouw zaten veel Romeinse kenmerken.
? Zuilen over meerdere verdiepingen.
? De ruimten werden gevuld met meer licht.
Enkele kenmerken van de schilderkunst
? Opbouw in plans, met als gevolg een ruimtelijk effect.
? Fantasielandschappen werden geschilderd.
? Christelijke verhalen werden naar de eigen tijd vertaald.
Inhoud _____________________________________
Voorstelling
Het schilderij De doop van Christus van Andrea del Verocchio is gebasseerd op het bijbelverhaal uit Marcus 1:9. Op het schilderij is te zien dat Jezus gedoopt wordt door Johannes de Doper. Johannes giet water over het hoofd van Jezus en daarmee is hij dan gedoopt. Door de lichtstralen, en de duif komt Jezus goddelijkheid duidelijk naar voren. Links staan twee engelen, een van hen houdt de kleding van Jezus vast.
Boodschap
De boodschap die de schilder hiermee wil overbrengen is dat Jezus zonder zonde is maar toch wordt hij gedoopt. Wij moeten net als hem doen, wij moeten onszelf veranderen. Jezus gaf als het ware het goede voorbeeld. De schilder laat ook duidelijk Jezus goddelijkheid zijn, door de lichtstralen en door de duif die uit de hemel op Jezus neerdaalt.
Abstrahering
Het is een redelijk figuratief beeld. Je ziet een beeld van een verhaal uit de bijbel. Jezus wordt gedoopt door Johannes dat is wel de werkelijkheid. En je ziet de duif uit de hemel nederdalen. Maar het schilderij is niet realistisch omdat de schilder zijn eigen fantasie ook in het schilderij heeft verwerkt. In de bijbel wordt niet gesproken van twee engelen die zijn kleding vasthouden. Het beeld is wat ge?dealiseerd, de omgeving waarin Jezus en Johannes staan is veel anders dan wat er in de bijbel staat. In de bijbel staat dat er sprake is van een grote mensenmassa.
Vorm______________________________________
Licht
Het licht is getemperd. Er zijn geen felle kleuren te zien. Het licht komt vanaf de horizon, je kijkt tegen het licht in: tegenlicht. Er is weinig schaduw te zien, alleen op het lichaam van Jezus wat. Dit komt door de val van het zonlicht.
Kleur
Er zijn vooral donkere warme kleuren gebruikt. Jezus valt het meest op, omdat hij voor het felle zonlicht staat. Je kunt wel zeggen dat er sprake is van licht- donker werking. De achtergrond is vrij licht, maar om Jezus heen en op de voorgrond zijn vooral donkere kleuren gebruikt.
ruimte
De ruimte is twee-dimensionaal. Je ziet dat er duidelijk diepte inzit, door de bergen achter Jezus. Van overlapping is niet echt sprake de personen staan allemaal naast elkaar. Een heel klein beetje afsnijding is wel te zien, de rechter voet van Johannes wordt afgesneden. Atmosferisch perspectief is goed te zien. Het landschap naar de horizon wordt steeds vager.
Vorm
De vorm is vooral organisch omdat het schilderij voor het grootse gedeelte om Jezus, Johannes en de twee engelen draait. Het schilderij is samengesteld het bestaat uit verschillende onderdelen. De vormen zijn goed te herkennen, door de duidelijke kleur verschillen. (licht- donker werking)
Samenhang
Het is vooral een verticaal compositie. Dit komt omdat Jezus, Johannes en de engelen staan. Als je naar het schilderij kijkt lijkt het te bewegen, doordat Johannes water over Jezus giet en door de engel die uit de hemel neer daalt. Het beeld is asymmetrisch links en rechts is niet hetzelfde weergegeven. Van bewegingssuggestie is hier wel sprake, Johannes heeft zijn hand al omhoog om water over Jezus te gieten.
Functie_____________________________________
Wat Andrea del Verrochio wil bereiken met dit werkstuk, is vooral levensbeschouwelijk. Met het schilderij heeft hij religieuze bedoelingen. Je ziet immers dat Jezus gedoopt wordt, een verhaal uit de bijbel.
Het schilderij is toegepaste kunst. Als je naar het schilderij kijkt, wordt je meteen duidelijk dat Jezus gedoopt wordt, je ziet de duif uit de hemel nederdalen, je ziet het water wat Johannes over het hoofd van Jezus wil gieten.
Informatie over de kunstenaar Andrea del Verocchio__________________________________
Andrea del Verrocchio (1435 - 1488) was een Italiaans kunstenaar, geboren onder de naam Andrea di Michele de' Cioni als zoon van een tegelbakker. De financi?n regelen was niet het sterkste punt van de familie, hierdoor was Verrocchio veroordeeld tot de zorg voor zijn broers en zussen en later de dochters van zijn jongere broer Tomasso.
Verrocchio was onder andere beeldhouwer, goudsmid en kunstschilder. Hij begon als goudsmid onder leiding van Giuliano Verrocchi, aan wie hij zijn naam heeft ontleend. Voor zijn opleiding als beeldhouwer wordt veelal Donatello aangewezen als zijn meester, dit wordt echter in twijfel getrokken omdat zijn stijl meer weg heeft van Antonio Rossellino. Voor de opleiding als kunstschilder was hij vermoedelijk leerling van Baldovinetti, maar er wordt ook wel beweerd dat hij samen met Sandro Botticelli onder Fra Filippo Lippi heeft gewerkt in Prato, waar een frescocyclus werd geschilderd.
Zijn grote doorbraak kwam echter pas na de dood van Donatello, in 1466, toen hij de favoriet werd van de Medici-familie. In deze periode maakte hij naast schilderingen en beeldhouwwerken ook kostuums en decoratieve wapens voor feesten van de Medici. Tevens was hij curator van de grote kunstcollectie van de Medici.
Het is waarschijnlijk dat Verrocchio de stad Florence tot 1480 niet verlaten heeft, ook al wordt er gezegd dat hij in Rome onder paus Sixtus IV heeft gewerkt. Begin jaren 80 van de 15e eeuw vertrok hij naar Veneti? waar hij snel zou sterven. Hij liet zijn favoriete leerling, Lorenzo di Credi, de werkplaats in Florence leiden en zou deze later overnemen.
De reputatie van Verrocchio was groot in de tweede helft van de 15e eeuw. Veel beroemde kunstenaars waren leerling in zijn Florentijnse werkplaats. De belangrijkste van deze leerlingen waren: Leonardo da Vinci en Perugino, Rafa?l?s toekomstige leraar. De frescoschilder Domenico Ghirlandaio, de leraar van Michelangelo, was kort in contact met Verrocchio. Botticelli en Francesco di Giorgio hebben duidelijk naar het werk van Verrocchio gekeken in bepaalde fasen van hun ontwikkeling als kunstenaar, net als de Florentijnse beeldhouwers Benedetto da Maiano en Andrea Sansovino.
Het enige overgebleven schilderij dat door middel van bewijs uit documenten als van de hand van Verrocchio kan worden aangewezen is de "Madonna met Johannes de Doper en Donatus" uit de periode tussen 1475 en 1483. Dit werk is niet afgemaakt door Verrocchio zelf, maar door zijn leerling Lorenzo di Credi. Een ander werk dat aan Verrocchio wordt toegeschreven is "De doop van Christus" uit 1474/5. Hoewel dit werk al door Vasari als een werk van Verrocchio wordt benoemd, is ook dit werk grotendeels door zijn leerlingen vervaardigd, ??n van de engelen zou zelfs door Leonardo da Vinci zijn geschilderd.
Vergelijking_Inhoud___________________________
Voorstelling
De twee schilderijen gaan totaal ergens anders over. Er zitten geen overeenkomsten in de voorstelling. Het ene schilderij gaat over een anatomische les, en het andere schilderij gaat over de doop van Jezus. Niks wat op elkaar lijkt.
Boodschap
De boodschappen die de schilders willen overbrengen zijn ook heel erg verschillend. De schilder van De anatomische les, heeft hele andere bedoelingen met het schilderij dan de schilder van De doop van Christus. Achter het schilderij van De doop van Christus zit een echte boodschap. Namelijk dat zelfs Jezus, die zonder zonde was ook gedoopt is. Achter de anatomische les kan ik niet zo?n duidelijke boodschap vinden.
Abstrahering
Het schilderij van De anatomische les is duidelijk erg realistisch, het schilderij van De doop van Christus, is vooral figuratief omdat de schilder er zelf dingen bij bedenkt die niet naar de werkelijkheid zijn, maar er komen ook wel dingen in naar voren die wel realistisch zijn Jezus is namelijk wel echt gedoopt, dat heeft de schilder niet verzonnen.
Vergelijking vorm____________________________
Middelen
licht
De lichtsoorten van beide schilderijen zijn getemperd. Er zitten weinig felle onderdelen in, alleen het lijk van De anatomische les, en de Horizon in De doop van Christus zijn fel. In beide schilderijen is weinig schaduw te vinden.
kleur
De kleuren van De anatomische les zijn vrij helder, bij De doop van Christus zijn wat vagere, warme kleuren gebruikt. In beide schilderijen is licht- donker werking terug te vinden.
Ruimte
De ruimte van beide schilderijen is twee- dimensionaal. In de anatomie les, is wel overlapping te vinden in De doop van Christus zit bijna geen overlapping. In de Doop van Christus is ook een klein beetje afsnijding te vinden, bij de rechter voet van Johannes en er is atmosferisch perspectief in het schilderij te zien.
Vorm
Beide schilderijen hebben organische vormen. Het lijken net echte mensen. Beide schilderijen zijn samengesteld, want ze bestaan uit losse onderdelen. De vormen zijn bij beide schilderijen duidelijk van elkaar te onderscheiden.
Samenhang
Bij De anatomische les is sprake van een centraal compositie omdat het lichaam van het lijk centraal staat. Bij de doop van Jezus, vind ik het toch meer een verticaal compositie doordat de engelen, Jezus en Johannes staan. Een overeenkomst tussen beide schilderijen is dat ze allebei dynamisch zijn, het beeld lijkt te bewegen. Ook zijn beide schilderijen asymmetrisch. Bij de anatomische les wordt bewegingssuggestie gewekt doordat de medicus, aangeeft hoe de spieren van de arm van het lijk lopen. Bij de Doop van Christus wordt de bewegingssuggestie gewekt doordat Johannes klaar staat het water over Jezus hoofd te gieten.
Vergelijking functie___________________________
De functie van het ene schilderij is heel anders dan de functie van het andere schilderij. De schilder van De anatomische les geeft met het schilderij een soort van informatie door, het laat zien hoe een anatomische les er aan toe ging. Zo zie ik het schilderij tenminste. Het schilderij had ook als functie dat het in de bestuurskamer van de chirurgijnsgilde moest hangen.
De doop van Christus had een andere functie namelijk de levensbeschouwelijke. Het is een religieus schilderij want het gaat over de doop van Jezus.
Conclusie___________________________________
Aan de hand van de inhoud, vorm en functie van de beide schilderijen wil ik mijn conclusie maken.
inhoud
De inhoud van beide schilderijen lijkt in de verste verte niet op elkaar. Het onderwerp van de schilderijen is heel verschillend. Het ene schilderij gaat over atomische les van Nicolaes Tulp, en het andere schilderij gaat over de doop van Christus. Qua abstrahering lijken de schilderijen ook niet echt op elkaar. De anatomische les is realistisch en De doop van Christus is toch meer figuratief. Al zitten in dat schilderij ook wel realistische dingen.
Vorm
Wat betreft het licht lijken beide schilderijen redelijk op elkaar, het licht is grotendeels getemperd. Schaduw is op het schilderij van De anatomische les meer te zien dan op het schilderij van De doop van Christus.
Bij beide schilderijen zijn de kleuren goed van elkaar te onderscheiden. Wat opvalt bij De anatomische les, is de kleur van de huid van het lijk. Dit is valt meteen op als je naar het schilderij kijkt. Hier is sprake van licht- donker werking. Bij De doop van Christus is ook sprake van licht- donker werking. Jezus staat voor het felle zonlicht, maar voor de rest is het schilderij vrij donker.
De ruimtelijkheid van beide schilderijen ontstaat door een tweedimensionaal effect. Overlapping is te zien in het schilderij van de Anatomische les, een stukje afsnijding is te zien in De doop van Christus.
De vorm van alle twee de schilderijen is organisch. De schilderijen zijn ook alle twee samengesteld. De vormen zijn goed van elkaar te onderscheiden. Bewegingssuggestie Bij De anatomische les wordt veroorzaakt doordat de medicus de spieren van het arm van het lijk laat zien, bij De doop van Christus staat Johannes klaar om water over Jezus hoofd te gieten.
De Anatomische les is een centraal compositie omdat het lijk centraal staat. De doop van Jezus is een verticaal compositie omdat de engelen, Jezus en Johannes rechtop staan.
Functie
De anatomische les laat goed zien hoe een anatomische les eraan toeging. Dit schilderij was bedoeld voor in de bestuurskamer van de chirurgijnsgilde. De doop van Christus heeft religieuze bedoelingen. Het laat zien hoe Jezus gedoopt werd.
Bronvermelding______________________________
Boeken
? Barok en Roccoco, Feierabend, Berlijn, 1e druk
? Kunstbeschouwen CKV-2, KPC Groep, juni 2000
? Aantekeningen Barok, 24-03-06
? Aantekening Renaissance 20-03-06
Internet
? http://www.stedentipsvoortrips.nl/kunsthistorie/barokenrococo.htm
? http://www.holland.com/rembrandt400/consumer/nl/index.html?page=http://www.holland.com/rembrandt400/consumer/nl/rembrandt/kunstenaar/galerie/anatomles2.html
? http://home.tiscali.nl/~corosa/rembrandt/anatomischeles.html
? http://www.iselinge.nl/Scholenplein/pabolessen/renaissance/renaissa.htm
? http://nl.wikipedia.org/wiki/Rembrandt_van_Rijn
? http://www.statenvertaling.net/kunst/werken/andrea.del.verrocchio.html
? http://nl.wikipedia.org/wiki/Andrea_del_Verrocchio
Als opdracht heb ik gekregen om twee schilderijen, een uit de Barok en een uit de Renaissance te analyseren en te vergelijken. Voor het schilderij uit de Barok heb ik gekozen voor De anatomische les van Nicolaes Tulp, geschilderd door Rembrandt van Rijn in 1632. Voor het schilderij uit de Renaissance heb ik gekozen voor De doop van Christus, geschilderd door Andrea del Verocchio rond 1472. Aan de hand van het boekje Kunstbeschouwen, ga ik beide schilderijen stuk voor stuk analyseren, vergelijken en ik maak een conclusie. Ik kijk hierbij naar de inhoud, vorm en functie. Ik voeg ook nog stukjes over de Barok en Renaissance in het algemeen toe, en informatie over beide kunstenaars. Tot slot maak ik nog een bronvermelding.
Barok in het algemeen________________________
Kunstenaars uit de 17e eeuw wilden meer gevoel en emotie in hun werk brengen. Er komt beweging en onrust in hun werk en de ordening wordt asymmetrisch.
De katholieke kerk kreeg de reformatie en de beeldenstorm over zich heen. Na het midden van de 16e eeuw begint geleidelijk de bloei weer. In de 17e en 18e eeuw laten kerk en vorsten hun absolute macht gelden. Zij geven de belangrijkste opdrachten. Door pracht en praal willen ze indruk maken. Barok is plechtig en triomfantelijk. Het woord barok is afkomstig van het Portugese woord ?barocco? wat onregelmatig gevormde parel betekent.
Kenmerken
* barok straalt steeds beweeglijkheid, pracht, praal en triomfalisme uit.
* kerken moeten hemelse heerlijkheid uitstralen.
* kostbare materialen, marmer en bladgoud.
* plattegrond van kerk is ovaal en rechte lijn wordt zoveel mogelijk vermeden.
* vormen zelden symmetrisch.
* er is veel licht en donker werking.
* sterke kleurcontrasten.
Inhoud_____________________________________
voorstelling
Op het schilderij De anatomische les van Nicolaes Tulp, geschilderd door Rembrandt van Rijn zijn zeven chirurgen te zien en de medicus Nicolaes Tulp. De anatomie les staat centraal. Je ziet de medicus lesgeven aan een aantal Amsterdamse chirurgen. De chirurgen konden zo meer inzicht krijgen in de menselijke anatomie. Ieder jaar vond er een ontleding plaats van een menselijk lichaam, dit gebeurde meestal in de winter omdat het lichaam anders teveel stonk. Het lichaam wat gebruikt werd voor de ontleding was meestal van een misdadiger in dit geval was het van Adriaen het Kint. De ontleding gebeurde onder leiding van een medicus. In 1631 verrichte Tulp zijn eerste lijk sectie, in 1632 deed hij dat weer. Naar aanleiding van deze lijk sectie maakte Rembrandt het schilderij.
boodschap
De boodschap van het schilderij is dat je het menselijk lichaam pas echt goed kan ontdekken door een lichaam van een echt persoon is goed onder de loep te nemen. De schilder wou laten zien hoe een anatomische les er aan toe ging in die tijd.
abstrahering
Het schilderij is zeer realistisch geschilderd. Het geeft een perfect beeld van de werkelijkheid. Dit komt vooral door het lijk. Het ziet er gewoon heel echt uit. Precies de goede kleuren zijn gebruikt voor de huidskleur. Ook het schilderen van de chirurgen is naar werkelijkheid gedaan. Het schilderij is een moment opname, je ziet de chirurgen kijken naar de open gesneden arm van het lijk.
Vorm______________________________________
Middelen
Licht
De lichtsoort is getemperd en fel. Het schilderij lijkt geschilderd in een vrij donkere omgeving het ziet er allemaal vrij zwart uit. Maar het lijk valt direct op door zijn felheid die ontstaat door zijn witte huidskleur. De lichtval is vooral op het lijk gericht. De schaduw is vooral te zien op het lijk. Dit komt omdat de chirurgen over het lijk heen hangen omdat ze alles goed willen zien. Met als gevolg dat je enkele gedeeltes met schaduw ziet. Op de chirurgen zelf zie je ook wel schaduw, dit komt omdat ze allemaal dicht op elkaar staan.
Kleur
Er is geen sprake van kleurverzadiging. De kleuren zijn allemaal duidelijk te zien, er zijn heldere kleuren gebruikt. Het kleur contrast ontstaat door de licht- donker werking. De mannen hebben zwarte gewaden aan, hun kragen zijn wit, en het lijk ziet er ook heel wit uit, in een donkere omgeving.
Ruimte
De ruimtelijkheid ontstaat door een tweedimensionaal effect. Ook is het beeld ruimte innemend. Bijna het hele doek is bedekt met de mannen en het lijk. Overlapping komt duidelijk naar voren in het schilderij. De mannen staan naast elkaar en voor elkaar.
Vorm
De vorm van de chirurgen en het lijk zijn organisch. Het zijn mensen en die zijn geschilderd naar de werkelijkheid. Het is een samengesteld beeld, want het bestaat uit losse onderdelen. De vormcontrasten zijn duidelijk te zien door de duidelijke kleurverschillen.
Samenhang
De compositie zou je het beste een centraalcompositie kunnen noemen. Het lijk en Nicolaes Tulp staat centraal. Als je naar het schilderij kijkt worden je ogen daar als eerste naar toe getrokken. Het is een dynamisch beeld, er worden bepaalde bewegingen weergegeven. De medicus wijst aan hoe de spieren van de arm lopen. Het beeld is asymmetrisch links en rechts zie je niet hetzelfde.
Functie_____________________________________
Rembrandt wil met zijn schilderij laten zien, hoe een anatomieles er aan toeging in die tijd. Het werk werd gemaakt voor in de bestuurskamer van de chirurgijnsgilde. Het was een eervolle opdracht voor Rembrandt, de opdrachtgevers waren tevreden met zijn werk want in 1656 kreeg hij weer de opdracht om een anatomieles te schilderen.
Informatie over de kunstenaar Rembrandt Van Rijn__
Rembrandt Harmenszoon van Rijn (Leiden, 15 juli 1606 ? Amsterdam, 4 oktober 1669) was een Nederlands kunstschilder. Rembrandt wordt algemeen beschouwd als de belangrijkste Nederlandse schilder van de 17e eeuw. Ook zijn vele etsen en tekeningen beroemd. Zijn bijdrage aan de kunst viel in een periode die geschiedkundigen de (Nederlandse) Gouden Eeuw noemen, een tijdperk (ruwweg samenvallend met de 17e eeuw) waarin de Nederlandse cultuur, wetenschap, handel, wereldmacht en politieke invloed op hun hoogtepunt waren.
Rembrandt vervaardigde in totaal ongeveer 600 schilderijen, 300 etsen en 2000 tekeningen. Hij maakte een groot aantal zelfportretten, in totaal bijna 100 (merendeels schilderijen, maar ook zo'n 20 etsen). Al deze portretten samen geven ons een opmerkelijk scherp beeld van de man, van hoe hij er uit zag, maar belangrijker: van wat hij voelde. De rimpels die tegenspoed en zorgen in zijn gelaat groefden, spreken op latere schilderijen voor zich.
Zijn beheersing van licht en donker, waarbij hij vaak scherpe contrasten neerzette, om zo de toeschouwer in het schilderij binnen te leiden, zijn levendige sc?nes vol dramatiek, en geheel zonder de strakke formaliteit die andere kunstenaars in die tijd vaak hanteerden, zijn zichtbare betrokkenheid en compassie voor de medemens, ongeacht rijkdom, leeftijd of afkomst, dit zijn zo een aantal kenmerken die maken dat Rembrandt overal ter wereld begrepen en gewaardeerd wordt.
Zijn naaste familie: zijn moeder, Saskia van Uylenburgh, zijn vrouw, zoon Titus, en zijn ma?tresse Hendrickje Stoffels zijn vaak nadrukkelijk in zijn schilderijen aanwezig. Zij fungeerden naar alle waarschijnlijkheid vaak als model voor bijbelse of historische figuren.
Renaissance in het algemeen___________________
Renaissance is het Franse woord voor 'wedergeboorte'. De Renaissance duurde van ongeveer 1350 tot 1600 na Christus. Dat is dus ongeveer 650 jaar geleden.
Deze periode heeft als belangrijk kenmerk de grote veranderingen op het gebied van de kunst en het menselijk denken.
In de 14e eeuw kregen allerlei geleerden belangstelling voor de kunst en de teksten uit de Klassieke Oudheid. Je kunt dus zeggen dat de Renaissance een wedergeboorte is van de Klassieke Oudheid. Allerlei dingen uit de Klassieke Oudheid komen weer terug in de Renaissance. Zoals bijvoorbeeld de Griekse en Romeinse zuilen.
De kunst veranderde omdat men in plaats van het gebruik van symbolen wilde laten zien hoe de wereld er in werkelijkheid uitzag. Voor het eerst sinds de Klassieke Oudheid beeldden schilders en beeldhouwers echte mensen af in een echte omgeving.
De mens werd zich steeds meer bewust van zichzelf en van de waarde van ieder individu op zich. Dat betekent dus dat men ieder mens apart steeds belangrijker vond
worden. In de Middeleeuwen was het denken van de mens vooral nog gericht op het geloof en wat er na de dood zou gebeuren (het hiernamaals).
Enkele kenmerken van de bouwstijl
? klassieke bouwkunst.
? In de bouw zaten veel Romeinse kenmerken.
? Zuilen over meerdere verdiepingen.
? De ruimten werden gevuld met meer licht.
Enkele kenmerken van de schilderkunst
? Opbouw in plans, met als gevolg een ruimtelijk effect.
? Fantasielandschappen werden geschilderd.
? Christelijke verhalen werden naar de eigen tijd vertaald.
Inhoud _____________________________________
Voorstelling
Het schilderij De doop van Christus van Andrea del Verocchio is gebasseerd op het bijbelverhaal uit Marcus 1:9. Op het schilderij is te zien dat Jezus gedoopt wordt door Johannes de Doper. Johannes giet water over het hoofd van Jezus en daarmee is hij dan gedoopt. Door de lichtstralen, en de duif komt Jezus goddelijkheid duidelijk naar voren. Links staan twee engelen, een van hen houdt de kleding van Jezus vast.
Boodschap
De boodschap die de schilder hiermee wil overbrengen is dat Jezus zonder zonde is maar toch wordt hij gedoopt. Wij moeten net als hem doen, wij moeten onszelf veranderen. Jezus gaf als het ware het goede voorbeeld. De schilder laat ook duidelijk Jezus goddelijkheid zijn, door de lichtstralen en door de duif die uit de hemel op Jezus neerdaalt.
Abstrahering
Het is een redelijk figuratief beeld. Je ziet een beeld van een verhaal uit de bijbel. Jezus wordt gedoopt door Johannes dat is wel de werkelijkheid. En je ziet de duif uit de hemel nederdalen. Maar het schilderij is niet realistisch omdat de schilder zijn eigen fantasie ook in het schilderij heeft verwerkt. In de bijbel wordt niet gesproken van twee engelen die zijn kleding vasthouden. Het beeld is wat ge?dealiseerd, de omgeving waarin Jezus en Johannes staan is veel anders dan wat er in de bijbel staat. In de bijbel staat dat er sprake is van een grote mensenmassa.
Vorm______________________________________
Licht
Het licht is getemperd. Er zijn geen felle kleuren te zien. Het licht komt vanaf de horizon, je kijkt tegen het licht in: tegenlicht. Er is weinig schaduw te zien, alleen op het lichaam van Jezus wat. Dit komt door de val van het zonlicht.
Kleur
Er zijn vooral donkere warme kleuren gebruikt. Jezus valt het meest op, omdat hij voor het felle zonlicht staat. Je kunt wel zeggen dat er sprake is van licht- donker werking. De achtergrond is vrij licht, maar om Jezus heen en op de voorgrond zijn vooral donkere kleuren gebruikt.
ruimte
De ruimte is twee-dimensionaal. Je ziet dat er duidelijk diepte inzit, door de bergen achter Jezus. Van overlapping is niet echt sprake de personen staan allemaal naast elkaar. Een heel klein beetje afsnijding is wel te zien, de rechter voet van Johannes wordt afgesneden. Atmosferisch perspectief is goed te zien. Het landschap naar de horizon wordt steeds vager.
Vorm
De vorm is vooral organisch omdat het schilderij voor het grootse gedeelte om Jezus, Johannes en de twee engelen draait. Het schilderij is samengesteld het bestaat uit verschillende onderdelen. De vormen zijn goed te herkennen, door de duidelijke kleur verschillen. (licht- donker werking)
Samenhang
Het is vooral een verticaal compositie. Dit komt omdat Jezus, Johannes en de engelen staan. Als je naar het schilderij kijkt lijkt het te bewegen, doordat Johannes water over Jezus giet en door de engel die uit de hemel neer daalt. Het beeld is asymmetrisch links en rechts is niet hetzelfde weergegeven. Van bewegingssuggestie is hier wel sprake, Johannes heeft zijn hand al omhoog om water over Jezus te gieten.
Functie_____________________________________
Wat Andrea del Verrochio wil bereiken met dit werkstuk, is vooral levensbeschouwelijk. Met het schilderij heeft hij religieuze bedoelingen. Je ziet immers dat Jezus gedoopt wordt, een verhaal uit de bijbel.
Het schilderij is toegepaste kunst. Als je naar het schilderij kijkt, wordt je meteen duidelijk dat Jezus gedoopt wordt, je ziet de duif uit de hemel nederdalen, je ziet het water wat Johannes over het hoofd van Jezus wil gieten.
Informatie over de kunstenaar Andrea del Verocchio__________________________________
Andrea del Verrocchio (1435 - 1488) was een Italiaans kunstenaar, geboren onder de naam Andrea di Michele de' Cioni als zoon van een tegelbakker. De financi?n regelen was niet het sterkste punt van de familie, hierdoor was Verrocchio veroordeeld tot de zorg voor zijn broers en zussen en later de dochters van zijn jongere broer Tomasso.
Verrocchio was onder andere beeldhouwer, goudsmid en kunstschilder. Hij begon als goudsmid onder leiding van Giuliano Verrocchi, aan wie hij zijn naam heeft ontleend. Voor zijn opleiding als beeldhouwer wordt veelal Donatello aangewezen als zijn meester, dit wordt echter in twijfel getrokken omdat zijn stijl meer weg heeft van Antonio Rossellino. Voor de opleiding als kunstschilder was hij vermoedelijk leerling van Baldovinetti, maar er wordt ook wel beweerd dat hij samen met Sandro Botticelli onder Fra Filippo Lippi heeft gewerkt in Prato, waar een frescocyclus werd geschilderd.
Zijn grote doorbraak kwam echter pas na de dood van Donatello, in 1466, toen hij de favoriet werd van de Medici-familie. In deze periode maakte hij naast schilderingen en beeldhouwwerken ook kostuums en decoratieve wapens voor feesten van de Medici. Tevens was hij curator van de grote kunstcollectie van de Medici.
Het is waarschijnlijk dat Verrocchio de stad Florence tot 1480 niet verlaten heeft, ook al wordt er gezegd dat hij in Rome onder paus Sixtus IV heeft gewerkt. Begin jaren 80 van de 15e eeuw vertrok hij naar Veneti? waar hij snel zou sterven. Hij liet zijn favoriete leerling, Lorenzo di Credi, de werkplaats in Florence leiden en zou deze later overnemen.
De reputatie van Verrocchio was groot in de tweede helft van de 15e eeuw. Veel beroemde kunstenaars waren leerling in zijn Florentijnse werkplaats. De belangrijkste van deze leerlingen waren: Leonardo da Vinci en Perugino, Rafa?l?s toekomstige leraar. De frescoschilder Domenico Ghirlandaio, de leraar van Michelangelo, was kort in contact met Verrocchio. Botticelli en Francesco di Giorgio hebben duidelijk naar het werk van Verrocchio gekeken in bepaalde fasen van hun ontwikkeling als kunstenaar, net als de Florentijnse beeldhouwers Benedetto da Maiano en Andrea Sansovino.
Het enige overgebleven schilderij dat door middel van bewijs uit documenten als van de hand van Verrocchio kan worden aangewezen is de "Madonna met Johannes de Doper en Donatus" uit de periode tussen 1475 en 1483. Dit werk is niet afgemaakt door Verrocchio zelf, maar door zijn leerling Lorenzo di Credi. Een ander werk dat aan Verrocchio wordt toegeschreven is "De doop van Christus" uit 1474/5. Hoewel dit werk al door Vasari als een werk van Verrocchio wordt benoemd, is ook dit werk grotendeels door zijn leerlingen vervaardigd, ??n van de engelen zou zelfs door Leonardo da Vinci zijn geschilderd.
Vergelijking_Inhoud___________________________
Voorstelling
De twee schilderijen gaan totaal ergens anders over. Er zitten geen overeenkomsten in de voorstelling. Het ene schilderij gaat over een anatomische les, en het andere schilderij gaat over de doop van Jezus. Niks wat op elkaar lijkt.
Boodschap
De boodschappen die de schilders willen overbrengen zijn ook heel erg verschillend. De schilder van De anatomische les, heeft hele andere bedoelingen met het schilderij dan de schilder van De doop van Christus. Achter het schilderij van De doop van Christus zit een echte boodschap. Namelijk dat zelfs Jezus, die zonder zonde was ook gedoopt is. Achter de anatomische les kan ik niet zo?n duidelijke boodschap vinden.
Abstrahering
Het schilderij van De anatomische les is duidelijk erg realistisch, het schilderij van De doop van Christus, is vooral figuratief omdat de schilder er zelf dingen bij bedenkt die niet naar de werkelijkheid zijn, maar er komen ook wel dingen in naar voren die wel realistisch zijn Jezus is namelijk wel echt gedoopt, dat heeft de schilder niet verzonnen.
Vergelijking vorm____________________________
Middelen
licht
De lichtsoorten van beide schilderijen zijn getemperd. Er zitten weinig felle onderdelen in, alleen het lijk van De anatomische les, en de Horizon in De doop van Christus zijn fel. In beide schilderijen is weinig schaduw te vinden.
kleur
De kleuren van De anatomische les zijn vrij helder, bij De doop van Christus zijn wat vagere, warme kleuren gebruikt. In beide schilderijen is licht- donker werking terug te vinden.
Ruimte
De ruimte van beide schilderijen is twee- dimensionaal. In de anatomie les, is wel overlapping te vinden in De doop van Christus zit bijna geen overlapping. In de Doop van Christus is ook een klein beetje afsnijding te vinden, bij de rechter voet van Johannes en er is atmosferisch perspectief in het schilderij te zien.
Vorm
Beide schilderijen hebben organische vormen. Het lijken net echte mensen. Beide schilderijen zijn samengesteld, want ze bestaan uit losse onderdelen. De vormen zijn bij beide schilderijen duidelijk van elkaar te onderscheiden.
Samenhang
Bij De anatomische les is sprake van een centraal compositie omdat het lichaam van het lijk centraal staat. Bij de doop van Jezus, vind ik het toch meer een verticaal compositie doordat de engelen, Jezus en Johannes staan. Een overeenkomst tussen beide schilderijen is dat ze allebei dynamisch zijn, het beeld lijkt te bewegen. Ook zijn beide schilderijen asymmetrisch. Bij de anatomische les wordt bewegingssuggestie gewekt doordat de medicus, aangeeft hoe de spieren van de arm van het lijk lopen. Bij de Doop van Christus wordt de bewegingssuggestie gewekt doordat Johannes klaar staat het water over Jezus hoofd te gieten.
Vergelijking functie___________________________
De functie van het ene schilderij is heel anders dan de functie van het andere schilderij. De schilder van De anatomische les geeft met het schilderij een soort van informatie door, het laat zien hoe een anatomische les er aan toe ging. Zo zie ik het schilderij tenminste. Het schilderij had ook als functie dat het in de bestuurskamer van de chirurgijnsgilde moest hangen.
De doop van Christus had een andere functie namelijk de levensbeschouwelijke. Het is een religieus schilderij want het gaat over de doop van Jezus.
Conclusie___________________________________
Aan de hand van de inhoud, vorm en functie van de beide schilderijen wil ik mijn conclusie maken.
inhoud
De inhoud van beide schilderijen lijkt in de verste verte niet op elkaar. Het onderwerp van de schilderijen is heel verschillend. Het ene schilderij gaat over atomische les van Nicolaes Tulp, en het andere schilderij gaat over de doop van Christus. Qua abstrahering lijken de schilderijen ook niet echt op elkaar. De anatomische les is realistisch en De doop van Christus is toch meer figuratief. Al zitten in dat schilderij ook wel realistische dingen.
Vorm
Wat betreft het licht lijken beide schilderijen redelijk op elkaar, het licht is grotendeels getemperd. Schaduw is op het schilderij van De anatomische les meer te zien dan op het schilderij van De doop van Christus.
Bij beide schilderijen zijn de kleuren goed van elkaar te onderscheiden. Wat opvalt bij De anatomische les, is de kleur van de huid van het lijk. Dit is valt meteen op als je naar het schilderij kijkt. Hier is sprake van licht- donker werking. Bij De doop van Christus is ook sprake van licht- donker werking. Jezus staat voor het felle zonlicht, maar voor de rest is het schilderij vrij donker.
De ruimtelijkheid van beide schilderijen ontstaat door een tweedimensionaal effect. Overlapping is te zien in het schilderij van de Anatomische les, een stukje afsnijding is te zien in De doop van Christus.
De vorm van alle twee de schilderijen is organisch. De schilderijen zijn ook alle twee samengesteld. De vormen zijn goed van elkaar te onderscheiden. Bewegingssuggestie Bij De anatomische les wordt veroorzaakt doordat de medicus de spieren van het arm van het lijk laat zien, bij De doop van Christus staat Johannes klaar om water over Jezus hoofd te gieten.
De Anatomische les is een centraal compositie omdat het lijk centraal staat. De doop van Jezus is een verticaal compositie omdat de engelen, Jezus en Johannes rechtop staan.
Functie
De anatomische les laat goed zien hoe een anatomische les eraan toeging. Dit schilderij was bedoeld voor in de bestuurskamer van de chirurgijnsgilde. De doop van Christus heeft religieuze bedoelingen. Het laat zien hoe Jezus gedoopt werd.
Bronvermelding______________________________
Boeken
? Barok en Roccoco, Feierabend, Berlijn, 1e druk
? Kunstbeschouwen CKV-2, KPC Groep, juni 2000
? Aantekeningen Barok, 24-03-06
? Aantekening Renaissance 20-03-06
Internet
? http://www.stedentipsvoortrips.nl/kunsthistorie/barokenrococo.htm
? http://www.holland.com/rembrandt400/consumer/nl/index.html?page=http://www.holland.com/rembrandt400/consumer/nl/rembrandt/kunstenaar/galerie/anatomles2.html
? http://home.tiscali.nl/~corosa/rembrandt/anatomischeles.html
? http://www.iselinge.nl/Scholenplein/pabolessen/renaissance/renaissa.htm
? http://nl.wikipedia.org/wiki/Rembrandt_van_Rijn
? http://www.statenvertaling.net/kunst/werken/andrea.del.verrocchio.html
? http://nl.wikipedia.org/wiki/Andrea_del_Verrocchio
Handige opties
- Werkstukken over:Vergelijking schilderijen uit de barok en de renaissance